✔️حمله روسیه به اوکراین و تغییر در مهره‌چینی‌های منطقه‌ای

✍🏻سهند ایرانمهر

🔸جنگ روسیه علیه اوکراین، پیامدهای مهم و تاثیری شگرف بر معادلات منطقه‌ای و جهانی داشته است. یکی از ابعاد این جنگ که کمتر مورد بررسی قرار گرفته است، موضع کشورهای خلیج فارس به خصوص عربستان و امارات و تغییرات راهبردی آنان است. در آغاز بحران، وال استریت ژورنال خبر داد که هم «محمدبن زاید»، ولیعهد امارات و هم «محمد بن سلمان «ولیعهد عربستان به تماس تلفنی بایدن رییس جمهور آمریکا پاسخ نداده‌اند اما در همان روز نه تنها با پوتین تماس تلفنی داشته‌اند بلکه محمد بن زاید در این تماس، از عمق دوستی میان امارات و روسیه سخن گفته است.

🔸رویداد مهم دیگر رای ممتنع امارات -به عنوان عضو موقت شورای امنیت- به محکومیت حمله روسیه به اوکراین بود. اقدامی که علیرغم تقاضای آمریکا از وزیر خارجه امارات، در همراهی با این کشور در محکومیت حمله روسیه علیه اوکراین صورت گرفت اما ماجرا فقط همین نیست. آمریکا در 9 مارس 2022 خواهان افزایش تولید نفت از سوی امارات و حمایت این کشور از افزایش تولید در اوپک پلاس شده بود . یوسف عتیبه، سفیر امارات در آمریکا در توییتی نوشت:» ما خواهان افزایش تولید نفت هستیم و در اوپک پلاس از این روند حمایت خواهیم کرد «، یک روز بعد از این توییت،عربستان اعلام کرد که همسو با روسیه، خواستار حفظ میزان تولید نفت و نه افزایش آن است. امارات نیز بلافاصله اعلام کرد که از تصمیم پیشین خود مبنی بر حمایت از افزایش تولید نفت پا پس کشیده است و «سهیل المزروعی»،وزیر نفت امارات در توییتی نوشت:» امارات با توافق اوپک پلاس،موافق و به حفظ روند فعلی تولید پایبند است» .

فایننشال تایمز در این باره نوشت :»عربستان، علیرغم فشار و تقاضای آمریکا برای افزایش تولید نفت برای تحت فشار گذاشتن روسیه ، از افزایش تولید نفت خودداری کرده است». علی الشهابی، تحلیلگر سعودی؛ همان زمان در شرق الاوسط نوشت : «اوپک پلاس تبدیل به معبر عربستان برای ایجاد روابط استراتژیک با روسیه شده است».

🔸اما چه عواملی باعث این تغییر در رویکرد عربستان و امارات در رابطه با روسیه و آمریکا شده است. کشورهای منطقه رویکرد و نقش آمریکا را در قبال مصر حسنی مبارک، لیبی قذافی، تونس بن علی ، عراق و افغانستانی که به طالبان واگذار شد از یاد نبرده‌اند.

بن سلمان، حمایت تمام قد پوتین از وی درست در زمانی که آمریکا این کشور را بخاطر خاشقجی تحت فشار گذاشت -و بایدن به دلیل آنچه مسایل حقوق بشری معرفی شد ،تماس تلفنی وی را پاسخ نداد -از یاد نبرده است. از همه اینها مهمتر اینکه کشورهای عربی منطقه. در کنار اسراییل، احساس خوشایندی از اصرار آمریکا برای احیای برجام ندارند و تصور می‌کنند آمریکا در برابر نفوذ منطقه ای ایران در سوریه عراق و یمن و لبنان بیش از اندازه منفعل است.

🔸تجلی تام و تمام این احساس پاسخ محمد بن سلمان به خبرنگار نشریه آتلانتیک بود. خبرنگار پرسید: اگر قرار باشد حرفی را مستقیم به بایدن بزنید چه خواهید گفت؟ بن سلمان پاسخ داد: برایم مهم نیست. او ادامه داد که عربستان کشور فرصت های فراوان سرمایه گذاری با توانایی های بالقوه همکاری است حالا اگر کسی علاقه ای به بهره‌مندی از این فرصت ها ندارد، مشکل خودش است اما کسانی هستند(چین و روسیه) که این فرصت ها برای آنهامهم است.

اگر مخالفت آمریکا با تقاضای خرید اف 35 از سوی امارات را به همان دلایلی که به عنوان دلایل نارضایتی عربستان برشمردیم، بیفزایم، می توان همه این عوامل را اینگونه خلاصه کرد که دریافت کلی کشورهای عربی منطقه از آمریکا این است که خاورمیانه از فهرست اولویت های راهبردی آمریکا خارج شده است و در سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا، نگاه به منافع متقابل به نگاهی کاملا یکجانبه تقلیل یافته است . نگاهی که در آن در نظر گرفتن منافع متقابل همپیمانان به حاشیه رفته است.

ادامه پست پیشین

🔸در این میان موضوع اسراییل نیز به نوبه خود قابل تامل است. اسراییل در موضوع اوکراین همسو با آمریکا عمل نکرد. در مجمع عمومی رای به محکومیت روسیه نداد، برای الیگارشی های یهودی روس شرایط مناسبی را برای نقل و انتقال اموال فراهم کرد تا حدی که اعتراض آمریکا را هم برانگیخت . استمرار تبادل مالی بین خطوط هوایی «ال عال» با روسیه باعث اعتراض وزیر خارجه اوکراین شد و به زلینسکی امکان سخنرانی در کنست را نداد. در عوض، نفتالی بنت در دیدار با پوتین از ادامه حمایت روسیه از حملات اسراییل در سوریه اطمینان یافت و سفیر روسیه در اسراییل این همکاری را مفید قلمداد کرد. بررسی و دقت در این تغییرات راهبردی برای دستگاه سیاست خارجی ایران اهمیت فراوانی دارد زیرا ایران، خواه ناخواه در صف همیپمانان روسیه تلقی می شود و به نظر می‌رسد بسیاری از محاسبات تصمیم گیران کشور مبتنی بر این پیش فرض است .حال باید دید در سایه این ائتلاف‌های جدید، آیا پیش بینی و محاسبات راهبردی ایران در منطقه، به ویژه در. سوریه، یمن و … بدون در نظر گرفتن تغییر ملموس در رابطه میان رقبا یا دشمنان منطقه ای با روسیه است؟

شاید برجام و نقش منفی روسیه در توقف احیای آن. بروز بخش اندکی از این تغییرات باشد اما باید پرسید که با فرض قبول این تغییرات آیا رویکرد ایران همچنان مشابه شرایط قبل از وقوع بحران اوکراین و همسویی رقبای منطقه ای با روسیه خواهد بود؟

🔸نکته پایانی آنکه نباید تصور کرد که عربستان یا امارات از جبهه غرب گسسته شده‌اند و بالمآل به شرق پیوسته‌اند یا حتی به فکر جایگزینی برای آمریکا هستند . آنها همچنان همپیمان آمریکا خواهند بود و زیرکانه از ظرفیت‌های دوسوی ماجرا، بهره خواهند برد و قوت هر سویه را برای پرکردن ضعف سویه دیگر بکار خواهند گرفت اما تفاوت رویکرد آنان با گذشته همان است که محمد بن سلمان گفت: اگر آمریکا به دنبال استفاده از ظرفیت‌ها و فرصت‌های عربستان و در راستای تحقق منافع دوطرف باشد ، همواره اولین انتخاب ماست اما اگر در حوزه ای چنین نباشد :

IT WILL NOT WORK!

@SAHANDIRANMEHR